شرکت دانش بنیان
شرکت دانش‌بنیان یا شرکت متمرکز بر دانش، (به انگلیسی: Knowledge enterprise) به شرکت‌هایی گفته می‌شود که دانش و فناوری، جزئی جدایی‌ناپذیر از دارایی آن‌ها باشد. دانش‌بنیان در ایران شرکت یا مؤسسه خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی شامل گسترش، کاربرد نوآوری و تجاری‌سازی نتایج حاصل از تحقیق و توسعه در حوزه فناوری‌های برتر، با ارزش افزوده فراوان و براساس معیارهای موردنظر قانون تأیید می‌شود.
بنابر قانون جمهوری اسلامی ایران شرکت‌های دولتی، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و نیز شرکت‌ها و مؤسساتی که بیش از ۵۰٪ از مالکیت آن‌ها متعلق به شرکت‌های دولتی، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی باشد، مشمول حمایت‌های این قانون نیستند.
در روسیه نیز مؤسسه روستخ، جهت ایجاد، توسعه و ادغام شرکت‌های فناوری پیشرفته و دانش‌بنیان در سال ۲۰۰۷ شکل گرفت.
قانون دانش‌بنیان
قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات مشتمل بر سیزده ماده و شش تبصره در تاریخ ۵ آبان ۱۳۸۹ جهت دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان، به تصویب مجلس رسید و پس از تأیید شورای نگهبان در تاریخ ۳۰/۸/۸۹ جهت اجرا به مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد.
کالا و خدمات دانش‌بنیان
معیارهای کالاها و خدمات دانش‌بنیان مورد تأیید
۱-سطح فناوری
کالاها و خدمات باید در حوزه فناوری‌های بالا یا متوسط به بالا باشند به این معنا که دانش فنی طراحی و ساخت نمونه آزمایشگاهی یا دانش فنی فرایند تولید محصول به دلیل پیچیدگی فنی: الف- به سختی قابل کپی‌برداری بوده و کسب آن از موانع اصلی ورود شرکت‌های دیگر به بازار باشد. ب- نیازمند تحقیق و توسعه قابل توجه، توسط گروه فنی خبره برای کسب آن باشد. ج- منجر به ایجاد خواص یا کارکردهای پیچیده‌ای در محصول، شده باشد.
۲- مرحله تولید
کالاهای ارایه شده، باید در حال تولید بوده یا حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی با قابلیت بررسی فنی ساخته‌شده باشند، همچنین خدمات، باید دارای اسناد فروش باشند.
۳- طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه
شرکت باید طراحی اساسی و قابل توجهی مبتنی بر فعالیت‌های تحقیق و توسعه انجام داده باشد: الف- طراحی زیرسیستم (بخشی از محصول که علاوه برداشتن سطح فناوری ۳۰ درصد از قیمت فروش مربوط به آن باشد) اصلی کالا و خدمت. ب- طراحی یک پارچه سازی کالا و خدمت. ج- طراحی فرایند تولید کالا و خدمت، مشروط به پیچیدگی این فرایند. با توجه به سه معیار گفته شده محصولات یا خدمات شرکت‌های دانش‌بنیان پس از بررسی (تخصصی و هم ترازی محصولات) در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح ۱ یا ۲ قرار می‌گیرد.
کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح ۱
فهرستی که بعنوان محصولات در حوزه فناوری‌های برتر و باارزش افزوده بالا و پیچیدگی فنی بالا، به تصویب کارگروه می‌رسد.
کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح ۲
فهرستی که بعنوان محصولات در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده بالا و با پیچیدگی فنی کمتر نسبت به فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح یک به تصویب کارگروه می‌رسد. محصولات موجود در این فهرست، مشمول استفاده از معافیت مالیاتی نخواهند بود.
طبقه‌بندی شرکت‌های دانش‌بنیان
شرکت‌های دانش‌بنیان شامل چهار دسته زیر بوده و بر اساس دارا بودن معیارهای گفته شده مورد تأیید قرار می‌گیرند؛
نوپا نوع یک
نوپا نوع دو
تولیدی نوع یک
تولیدی نوع دو
نوپا نوع یک
شرکت‌های نوپا که دارای اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند یا دارای درآمد عملیاتی در اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند، در صورتی که کالاها یا خدمات یا فرایند تولید یا تجهیزات تولید مندرج در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح یک را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همه معیارهای کالاها و خدمات دانش‌بنیان (ماده ۱ آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان) ساخته و ارایه نمایند، به‌صورت شرکت نوپا نوع یک تأیید می‌شود.
نوپا نوع دو
شرکت‌های نوپا که دارای اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند یا دارای درآمد عملیاتی در اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند، در صورتی که کالاها یا خدمات یا فرایند تولید یا تجهیزات تولید مندرج در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح دو را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همه معیارهای کالاها و خدمات دانش‌بنیان (ماده ۱ آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان) ساخته و ارائه نمایند، به‌صورت شرکت نوپا نوع دو تأیید می‌شود.
تولیدی نوع۱
حداقل ۲۵ درصد از درآمد عملیاتی سال مالی گذشته شرکت (که در اظهارنامه مالیاتی شرکت اظهار شده‌است)، ناشی از فروش کالاها یا خدمات دانش‌بنیان مندرج در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح ۲ و حائز همه معیارهای کالاها و خدمات دانش‌بنیان (ماده ۱ آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان) باشد.
تولیدی نوع۲ یا صنعتی
با توجه به اهمیت رسوخ فناوری‌های برتر در شرکت‌های صنعتی، شرکت‌های متقاضی که در اظهارنامه سال مالی گذشته خود دارای درآمد عملیاتی هستند، در صورت فعالیت در حوزه‌های فناوری برتر، با دارا بودن یکی از شرایط بندهای ۱ یا ۲ به صورت تولیدی نوع ۲ تأیید می‌شوند. ۱: شرکت کالاها یا خدمات یا فرایند تولید یا تجهیزات تولید مندرج در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح ۱ یا ۲ را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی ساخته و ارائه نماید. ۲: شرکت مجری حداقل یک پروژه EPC (مهندسی، پیمانکاری و ساخت) باشد، مشروط به اینکه حداقل ۱۰ درصد از قیمت قراردادهای پروژه ناشی از بخش‌های حائز همه معیارهای کالاها و خدمات دانش‌بنیان (ماده ۱) باشد.
شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا نوع ۲ و تولیدی نوع ۲ مشمول استفاده از معافیت مالیاتی نمی‌باشند.
حمایت‌های دانش‌بنیان
تحقیق و توسعه و افزایش ظرفیت خط تولید از طریق معافیت‌های مالیاتی و گمرکی هدفمند منوط به فعالیت‌های دانش‌بنیان، ارائه مجوز استقرار، جواز تأسیس و پروانه بهره‌برداری و ارائه تخفیف استفاده از خدمات آزمایشگاهی، معافیت از پرداخت حق بیمه قرار دادها، ممنوعیت از خرید کالای خارجی دارای ساخت داخل، تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق توسعه ملی و نظام وظیفه فقط بخشی از حمایت‌های انجام شده از شرکت‌های دانش‌بنیان است
سطح فناوری
هرچه شاکله تحقیق و توسعه کامل‌تر باشد سطح فناوری محصول بالاتر است. از رایج‌ترین دستورالعمل‌ها برای تعریف تحقیق و توسعه راهنمای فراسکاتی است که شاکله تحقیق و توسعه مناسب را این‌گونه معرفی می‌کند:
جدید و بدیع بودن فعالیت
وجود خلاقیت در انجام فعالیت
عدم قطعیت به دلیل ابهامات فراوان
داشتن قابلیت بازآفرینی یا انتقال
نظام‌مندی
رهنمودهای پیشنهادی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) برای ارزیابی فعالیت‌های پژوهش و توسعه تجربی براساس ابهامات سطح فناوری را به چهار دسته تقسیم کرد:
سطح بالا با بیشترین میزان تحقیق و توسعه
متوسط به بالا
متوسط به پایین
پایین
منبع : شرکت دانش بنیان
